Գորգն իր պայմանական անունը ստացել է ըստ կենտրոնական կենդանակերպ զարդանախշի։ Գորգը հայտնաբերվել է 1890 թվականին կենտրոնական Իտալիայի եկեղեցիներից մեկում։ Այս եզակի նմուշը թվագրվում է 15-16-րդ դարերով։ Պահպանված գորգի չափսերն են 164 × 91 սմ, այն պահվում ու ցուցադրվում է Բեռլինի իսլամական արվեստի թանգարանում։
Գորգի նմանօրինակ զարդախշով նմուշներ կարելի է հանդիպել եվրոպական վերածննդի ժամանակաշրջանի եկեղեցական կտավներում, ինչպես նաև նույնատիպ գորգ ենք հանդիպում Սիենայում ՝ Դոմինիկո դի Բարտոլոյի կողմից 1440 թվականին արված որմնանկարում։ Այս հանգամանքը մասնագետներին թույլ է տալիս ենթադրել, որ չնայած նմաօրինակ կենդանակերպ գորգերի սակավ պահպանվածությանը այն տարածված գորգատեսակ է եղել և սա բնավ էլ միակ օրինակը չէ։
Գորգն առանձնանում է իր հնատիպ կենդանական զարդանախշով, որտեղ, ըստ մի շարք մասնագետների, պատկերված է առասպելական վիշապի եւ փյունիկի պայքարը (երկինք և երկիր)։
Տիգրան Կույումջյանը՝ Կալիֆորնիայի Պետական Համալսարանի (Ֆրեզնո) և Փարիզի Հայագիտական ամբիոնի վաստակավոր պրոֆեսոր, գորգի վերաբերյալ այլ տեսակետ ունի։ Քանի որ գորգը չունի որևէ արձանագրություն և ճշգրիտ թվագրություն, Կույումջյանը դիմում է ոճաբանական վերլուծությանը և խորհրդանիշների համեմատությանը։ Այդպիսով, նա վերադառնում է չինական վաղագույն դինաստիաների ժամանակների արվեստին, որտեղ հանդիպում են վիշապն ու փյունիկը։ Չինաստանում այս երկու արարածները համարվում էին բարեգութ։ Ժամանակի ընթացքում վիշապը դարձել է կայսրի, իսկ փյունիկը՝ կայսրուհու խորհրդանիշ։ Մինչ Մին դինաստիան (1368–1644 թթ.), տասնհինգերորդ և տասնվեցերորդ դարերում, չինացիները չէին համարում նրանց հակամարտող կերպարներ։ Ավելին, բացառությամբ միայն վերջերս հրապարակված բրոնզե առարկայի, մինչև տասնչորսերորդ դարը չկան օրինակներ, որտեղ երկու կենդանիները պատկերված լինեն միասին նույն առարկայի վրա՝ չինական, մոնղոլական կամ իսլամական արվեստում։
Վիշապի և փյունիկի համատեղ ամենավաղ պատկերը ներկայացված է 1286 թ. թվագրված Հեթում Բ-ի հայտնի Հայկական Ճաշոցում (ճաշի ժամերին՝ մինչև երեկոյան ժամերգությունը, եկեղեցում ընթերցվելիք նյութերի արարողական ժողովածու) Պայծառակերպության տոնին նվիրված գլխազարդի մեջ։ Վիշապն ու փյունիկը, ինչպես նաև այլ չինական դիցաբանական արարածներ, երկու անգամ հանդիպում են Ճաշոցում։ Թագաժառանգ Հեթումը հարգանքի տուրք էր մատուցում իր հորն ու մորը։ Վիշապն ու փյունիկը միասին խորհրդանշում են թագավորն ու թագուհին, ովքեր կառավարում էին խաղաղ Կիլիկյան Հայաստանում, ինչպես պատկերված է 1262 և 1272 թթ. Ավետարանների մանրանկարչական դիմանկարներում։ Բացի այդ, այս կենդանիներն ու դրանց խորհրդանշական մեկնաբանությունը հստակ և կատարյալ կերպով հասկացված էին արքունի արվեստագետների շրջանում, ինչն ապացուցվում է այնպիսի մանրամասներով, ինչպիսին է վիշապների ճանկերի քանակը, քանի որ դրանք տարբեր քանակի ճանկեր պետք է ունենային՝ կախված արքունիքի տարբեր անդամներին պատկանելությունից։
Կույումջյանը համոզված է, որ հայկական արքունիքը ձեռք է բերել չինական առարկաներ, ըստ այդմ նաև չինական դիցաբանության մասին գիտելիքները, նվերների փոխանակման միջոցով, որը կատարվում էր հայկական ազնվականության և Կարաքորումի Մեծ խանի միջև, ինչպես նաև Մետաքսի ճանապարհով, որն անցնում էր Մեծ Հայքի և Կիլիկիայի տարածքով։
Որպես եզրակացություն կարելի է ասել, որ գորգագործության որևէ այլ ավանդույթ, բացի հայկականից, չի կարող հավակնել Փյունիկ գորգի ստեղծողը լինելուն հետևյալի պատճառով․
- գորգագործության պրակտիկայի երկար և լավ փաստագրված պատմություն,
- չինական այս կենդանիների համատեղ ամենավաղ (իրականում եզակի) օրինակը նույն առարկայի վրա,
- վիշապի և փյունիկի՝ չինացիների և մոնղոլների համար ունեցած նշանակության հասկացության ապացուցելի ըմբռնում։
Աղբյուրը՝
Տիգրան Կույումջյան, Բեռլինի վիշապ-փյունիկ գորգը և նրա հավանական հայկական ծագումը
Ֆոլկմար Գանցհորն, Քրիստոնեա-արևելյան գորգը